Resmi olarak Barents ve Kara denizleri arasındaki sınırda başlayan ve Bering Boğazı'nda sona eren Kuzey Deniz Rotasında Kara Boğazı'ndan Dezhnev Burnuna giden yolun uzunluğu yaklaşık 5 bin 600 kilometreyi buluyor. Rota boyunca St. Petersburg'dan Vladivostok'a giden yol ise 14 bin kilometrenin üzerinde. Son birkaç yılda, tedarik zincirlerindeki aksaklıklar nedeniyle, rotanın önemi, Rusya, Avrupa ve başta Çin ve Japonya olmak üzere Asya-Pasifik ülkeleri arasında ek bir lojistik rota oldu ve küresel ticaret için yeni fırsatlar oluşturdu. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom da bu güzergahtaki projelerini geliştirmeye devam ediyor. Kuzey Avrupa'dan kuzey yarım küredeki Asya-Pasifik bölgesi ülkelerine giden en kısa deniz yolu olan Kuzey Deniz Rotası’nı güvenli, kullanışlı ve uygun maliyetli hale getirmek için çalışmalarına hız veren Rosatom, arktik ekosistemlerinin bilimsel olarak izlenmesine yönelik projelerini de sürdürüyor.

Buna yönelik ilk adım, Rosatom ve Moskova Devlet Üniversitesi Lomonosov Deniz Araştırmaları Merkezi'nin (MSMO) ortak olarak yürüttüğü proje olmuştu. Proje, Arktik Konseyi'nin tavsiyelerinin yanı sıra çevre koruma ve biyolojik çeşitlilik alanındaki uluslararası ve Rus standartlarına uygun olarak geliştirildi. Projenin öncelikli görevlerinden biri uluslararası uzman topluluğu ile etkileşim oldu. Moskova Devlet Üniversitesi Lomonosov Deniz Araştırmaları Merkezi, Aquaplan-Niva LLC (Norveç) ile birlikte rotanın çevresel izlemesi için uluslararası bir uzmanlar grubu oluşturdu. Grupta Rusya, Avrupa ve Kanada'dan çevre koruma ve biyolojik çeşitliliğin korunması alanında önde gelen Rus ve yabancı araştırma enstitüleri, dernekler, dernekler ve kamu kuruluşlarından uzmanlar yer aldı.

15 araştırma kuruluşundan gelen 60'tan fazla uzman 9 ay boyunca proje üzerinde çalıştı. Uzmanlar rotanın tüm uzunluğu boyunca 50 istasyonda kameralarla pilot çevresel izleme yaptı ve laboratuvar testleri gerçekleştirdi. Proje çerçevesinde ayrıca Kuzey Deniz Rotası’nın su alanlarındaki gemi yükü ve kirliliği için uydu çevresel izleme dijital hizmetinin pilot versiyonu da başlatıldı ve düzenli bir izleme programı geliştirildi. Saha çalışması sırasında elde edilen örnekler Moskova ve St. Petersburg'daki laboratuvarlarda incelendi. Toplamda denizlerde yaşayan organizmalar arasında yer alan 450 farklı planktonun 243 bentosun örneği işlendi.

ROTANIN ÇEVRESEL İZLEMESİ İÇİN ÇERÇEVE OLUŞTURULDU

Araştırmanın sonuçları, 2021 yaz-sonbahar döneminde, çoğu gösterge için tahmini parametrelerin, mevsimler ve gözlem bölgeleri için tipik değerlere sahip olduğunu gösterdi. Atmosferik hava, deniz suları, dip çökeltilerinde, ekonomik faaliyetin zararlı etkisini ve rotanın gelişiminin bu aşamasında navigasyon yoğunluğunu gösterebilecek izin verilen maksimum konsantrasyonların aşılmadığı belirlendi.

Çalışmanın nihai sonucunda ise Kuzey Deniz Rotası’nın çevresel izlemesi için bir çerçeve programı oluşturulmuş oldu. İzleme nesnelerinin ve parametrelerinin seçimi, araştırma yöntemleri ve çalışma planları, standart çevresel izleme protokolleri ve elde edilen verilerin depolanması ve yorumlanması için gereksinimlerin bir tanımını barındırıyor. Program ayrıca veri, coğrafi bilgi sistemi ve yazılım ürünleri ile çalışmak için çözümler sunuyor.

Proje ayrıca, uzman topluluğu ile birlikte rotanın su alanını izleme alanlarının her biri için ayrıntılı programların ve metodolojilerin geliştirilmesini, yıllık saha gözlemleri üzerindeki çalışmaların devam etmesini, dijital hizmetlerin geliştirilerek test edilmesini ve suyun kirliliğini izlemeyi de içeriyor.

KUZEY DENİZ ROTASI BUZKIRANLARI

Buzdan oluşan Kuzey Deniz Rotasının özellikle doğu kesiminde ulaşım, buz kırıcılar olmadan zorlukla yürütülebiliyor. Buzkıranlar ise uzak bölgelerde yaşayanlara kargo teslim eden veya maden yatakları geliştiren ve bunları taşıyan gemilere yardımcı oluyor. Büyük bir güce sahip olan nükleer buz kırıcılar, uzun süre yakıt ikmali yapmadan yol alabiliyor. Hidrokarbon yakıtı harcamayan ve emisyon üretmeyen nükleer buz kırıcıların tüm bu özellikleriyle yakıt sızıntısından kaynaklanan kazaların kaynağı olma olasılıkları da bulunmuyor.

Rosatom bünyesinde faaliyet gösteren FSUE Atomflot, 6 adet çalışan nükleer buzkırana sahip. Bunlar Yamal, 50 Let Pobedy, Taimyr, Vaigach, Arktika ve Sibir. Arktika ve Sibir, Project 22220'nin en yeni üniversal buzkıranları olma özelliğini taşıyor. Şu an devrede olan ve dünyanın tek nükleer konteyner gemisi ise Sevmorput adını taşıyor.

Petersburg'da, 22220 projesinin 3 nükleer buzkıranın inşaatı da devam ediyor. Bu buzkıranlar 2022 sonunda devreye alınması planlanan Ural, 2024’te devreye alınması planlanan Yakutia ve 2026’da devreye alınacak Chukotka’dan oluşuyor.

Buna ek olarak, Zvezda tersanesi, 2027'de devreye alınması planlanan, 10510 projesine ait dünyanın en güçlü buz kırıcısı Rossiya'yı inşa ediyor. Bu 4 buz kırıcıya ek olarak, iki nükleer enerjili buz kırıcı daha inşa edilecek. Rus hükümeti 2030 yılına kadar bu inşa çalışmaları için yaklaşık 2 milyar dolar tahsis edecek.(iha)