HEDİYE EROĞLU

Sayıştay, Mersin Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik geçen yıla ilişkin denetim raporunu açıkladı. Bu kapsamda Mersin Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik geçen yıla ilişkin denetim raporunda çok sayıda dikkat çeken bulgu yer aldı

Raporda öne çıkan konu finansmanını yüklenici firmanın bulması gerekirken Büyükşehir Belediyesinin borçlanmaları ile Mersinliler’in sırtına yüklenmeye çalışılan Metro Projesi oldu.

Mezitli-3 Ocak Hafif Raylı Sistem Metro Projesine ilişkin ilk bulgu, hattın inşaat ve elektromekanik sistemlerinin temini, montajı ve işletmeye alınması işine ilişkin ÇED Raporu alınmadan inşaata başlanılması konusu oldu.

ÇED OLUMLU BELGESİNİN ALINMASI ZORUNLU

Bulguyla ilgili Satıştay denetimine ilişkin açıklamada, “Mezitli-3 Ocak Hafif Raylı Sistem Metro Hattının İnşaat ve Elektromekanik Sistemlerinin Temini, Montajı ve İşletmeye Alınması İşi’ne ilişkin ÇED- Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu alınmadan inşaata başlanıldığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Temel İlkeler’ başlıklı 5’inci maddesinde; ilgili mevzuatı gereğince Çevresel Etki Değerlendirme- ÇED raporu gerekli olan işlerde ihaleye çıkılabilmesi için, doğal afetlere bağlı olarak acilen ihale edilecek yapım işleri hariç, ÇED olumlu belgesinin alınmasının zorunlu olduğu ifade edilmiştir.

Çevre Kanununun 10’uncu maddesinde; gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmelerin bir Çevresel Etki Değerlendirme Raporu hazırlayacağı, bu raporda çevreye yapılabilecek tüm etkiler göz önünde bulundurularak çevre kirlenmesine sebep olabilecek atık ve artıkların ne şekilde zararsız hale getirilebileceği ve bu hususta alınacak önlemlerin belirtileceği, Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nun hangi tip projelerde isteneceği, ihtiva edeceği hususlar ile hangi makamca onaylanacağına dair esasların yönetmelikle belirleneceği hükmüne yer verilmiştir.

Öte yandan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesinde; çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir kararı, Çevresel Etkileri Ön İnceleme ve Değerlendirmeye Tabi Projeler (Ek-2) listesinde yer alan çevresel etkileri ön inceleme ve değerlendirmeye tabi projelerin, çevre üzerindeki muhtemel olumsuz etkilerinin, alınacak önlemler sonucunda ilgili mer’i mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeyde olduğunun belirlenmesi üzerine, projenin gerçekleşmesinde çevre açısından sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararı olarak tanımlanmış, dolayısıyla ilgili bakanlıkça çevresel etki değerlendirmesi gerekli değildir kararının alınmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.

ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR KARARI, REVİZYON YAPILDIĞI İÇİN GEÇERLİLİĞİNİ YİTİRDİ

Yapılan incelemede; Mersin Mezitli- TCDD Garı Hafif Raylı Sistem Hattı projesine ilişkin Mersin Valiliğince 2017 yılında ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir’ kararı verildiği; ancak Mersin Belediye Başkanlığı’nca projede M1 Fuar İstasyonu-Üniversite ve 3 Ocak Şehir Hastanesi- MEŞOT raylı sistem hattının iki farklı lokasyonda ‘Mezitli- 3 Ocak Hafif Raylı Sistem Metro Hattının İnşaat ve Elektomekanik Sistemlerinin Temini, Montajı ve İşletmeye Alınması İşi’ ile entegrasyonunu için projede revizyona gidildiği, söz konusu proje revizyonu gerekçesiyle ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir’ belgesi alımı için ilgili kurumlar nezdinde yeniden girişimlerde bulunulduğu, ama şu ana kadar bahse konu belgenin alınamadığı anlaşılmıştır.

ÇALIŞMALAR ABAŞLANMIŞ

Kamu İdaresi'nin göndermiş olduğu cevapta; Mersin Mezitli- TCDD Garı Hafif Raylı Sistem Hattı Projesi'nde revizyona gidilmesi nedeniyle ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir’ belgesi alımı için ilgili kurumlar nezdinde girişimlerde bulunulduğu, ayrıca söz konusu proje kapsamında, sadece 3 Ocak Kent Meydanı İstasyonu'nda inşaat öncesi hazırlık çalışmaları yapıldığı ifade edilmiştir.

Mezitli- 3 Ocak Hafif Raylı Sistem Metro Hattının İnşaat ve Elektromekanik Sistemlerinin Temini, Montajı ve İşletmeye Alınması İşine Projesi için ÇED Raporu alınmadan inşaata başlanılması, anılan mer’i mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

Çevreye verebileceği muhtemel zararların değerlendirilmesinin gerekli olması nedeniyle ilgili mevzuatı gereğince ÇED olumlu belgesi alınması zorunluluğu bulunan işler için, bu belge alınmadan ihaleye çıkılmaması gerekmektedir” denildi.

METRO İNŞAATINDA SİGORTA SONRA GELMİŞ

Sayıştay raporunda Metro projesine ilişkin bir diğer bulgu ise geç yaptırılan sigorta oldu. İncelemeler doğrultusunda Mersin Mezitli 3 Ocak Hafif Raylı Sistem Metro projesi ile ilgili mesuliyet sigortasının başlangıç tarihinin yapım işleri genel şartnamesi hükümlerine uygun olmadığı tespit edildi.

19 Ekim 2021’de yer teslimi yapılarak inşaata başlanmasına rağmen bütün riskler sigortasının neredeyse bir yıldan fazla süre sonra 25 Ekim 2022’de, mali mesuliyet sigortasının ise 21 Ekim 2022’de tanzim edildiği görüldü.

YURTDIŞI GEZİLERİNİN MASRAFLARI DOSYADA YOK!

Öte yandan Sayıştay incelemelerindeki bir diğer bulgu da; proje, fizibilite etüdü ve inşaat ihale dosyası hazırlama işi bünyesinde yurtdışına yapılacak olan geziye ilişkin maliyet hesabı yapılmasına imkân veren bilgilere ihale dokümanında yer verilmemesi oldu.

Buna göre; M1 Fuar İstasyonu- Üniversite ve 3 Ocak- Şehir İstasyonu –Meşot Raylı Sistem Hatlarını Uygulamaya Esas Kesin Projeleri, Fizibilite Etüdü ve İnşaat İhale Dosyası Hazırlama İşi bünyesinde yüklenici firma tarafından karşılanacak olan kurum teknik personelinin yurtdışı gezi masraflarının ihale dokümanında gösterilmediği tespit edildi.

Konuyla ilgili raporda şu görüşlere yer verildi; “İşe Ait Sözleşme’nin ‘Diğer Hususlar’ başlıklı 36.6’ncı maddesinde; yüklenicinin, işin ilerlemesine paralel olarak kontrol teşkilatının teknik bilgisini artırmak amacıyla, teknik gelişmeleri izlemek, gerekli test, deneylere ve incelemelere, yerinde ve menşeinde refakat etmek için tüm masraflar yükleniciye ait olmak üzere 100 (yüz ) adam/ gün yurtdışı eğitim organizasyonu düzenleyeceği ifade edilmiştir.

YURTDIŞI GEZİ MASRAFLARI YÜKLENİCİYE AİT

Anılan Sözleşme düzenlemesinden, kontrol teşkilatında çalışacak olan görevli personelin teknik gelişmeleri izlemesi, teknik bilgisini artırması, gerekli test, deney ve incelemeleri yapması amacı ile yurt dışı teknik gezi düzenleneceği ve bu işin tüm masraflarının yükleniciye ait olacağı anlaşılmaktadır.

Yapılan incelemede; bir çeşit eğitim amaçlı yapılması öngörülen teknik geziye ilişkin olarak, bu gezinin genel olarak amacı, yurt dışına yönelik olduğu ve giderlerinin tamamının yükleniciye ait olması dışında eğitimin içeriği, konaklama ile seyahat giderleri dâhil eğitimin maliyeti gibi birçok bilgiye birim fiyat teklif cetvelinde ve diğer ihale dokümanında yer verilmediği görülmüştür.

207 BİN 22,31 TL’LİK GEZİ!

Kamu İdaresi'nin göndermiş olduğu cevapta; yüklenici firmanın talebi ve Cumhurbaşkanlığı'nın 2020/5 sayılı Genelgesi de dikkate alınarak yurt dışı eğitim organizasyonunun- teknik gezinin iptal edildiği, ancak söz konusu teknik gezi bedelinin piyasa fiyatı araştırması yapılmak suretiyle 207 bin 022,31 TL olarak hesaplandığı ve bu tutarın yüklenicinin hak edişinden kesildiği, yapılan gezinin eğitim gezisi niteliğinde olması ve yer ve zamanının tespitinin idarenin takdirinde bulunması gerekçeleriyle ihale dokümanında maliyet hesabının yapılmasına imkan veren bilgilere yer verilmediği ifade edilmişse de; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nuna göre idarelerce, teklif fiyatı oluşumunu etkileyecek hususlara ihale dokümanında tereddüde mahal vermeyecek açıklıkta yer verilmesi gerekmektedir. İsteklilerce bu geziye ilişkin maliyetlerin teklif edilen kalemler içinde öngörülmemesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkeler arasında yer alan ihalelerde saydamlık, rekabet, eşit muamele ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.

MALİYAT HESABI YAPILMASINA İMKAN VERİLMELİ

Sonuç olarak; yurtdışına yapılacak geziye ilişkin olarak maliyet hesabı yapılmasına imkan veren bilgilere ihale dokümanında yer verilmemesi, isteklilerin gerçekçi teklif fiyatı oluşturmalarını, dolayısıyla ihalede rekabeti engelleyecektir. Bu nedenle söz konusu gezi maliyetlerinin ihale dokümanında açıkça gösterilmesi gerekmektedir” denildi.