HEDİYE EROĞLU
 

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2018-2022 arazında İl Seviyesinde Beşeri Kalkınma Endeksini yayınladı.

Bir ülkenin iktisadi kalkınma sürecinde, fiziki sermaye kadar beşeri sermaye yeterliliğinin de ehemmiyet arz ederken, beşeri kalkınma endeksi bu minvalde, ülkelerin beşeri sermaye yeterliliklerinin tespit edilebilmesi maksadı ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hesaplanıyor. Endeks; yaşam beklentisi, eğitim ve gelir olmak üzere üç alt bileşenden oluşuyor.

Beşeri kalkınma endeksi, 0 ile 1 arasında bir değer almakta olup, endeksin 0,8 ve üzerinde olması “çok yüksek beşeri kalkınma” seviyesini, 0,7 ile 0,8 arasında olması “yüksek beşeri kalkınma” seviyesini, 0,55'in altında olması ise ilgili ülkenin “düşük beşeri kalkınma” seviyesinde yer aldığını göstermekte.

Ülkemize ait beşeri kalkınma endeks değerleri, günümüze kadar UNDP tarafından ülke düzeyinde üretilmekteydi. Ortalama eğitim süresi ve muhtemel eğitim süresi göstergelerinin ilk kez 2023 yılında TÜİK tarafından yayımlanması sayesinde, beşeri kalkınma endeksi ülkemiz tarafından üretilebilir hale geldi.. Söz konusu endeks milli politikalara da yön verebilmesi amacıyla ilk kez bülten yayınlayan TÜİK, ülke seviyesinin yanı sıra il seviyesini de resmi istatistik olarak yayınladı.

BEŞERİ KALKINMA ENDEKSİ 2022 YILINDA 0,854 OLDU

Beşeri kalkınma endeksi, 2018 yılında 0,844 iken 2022 yılında 2018'e göre yüzde 1,1 artarak 0,854 oldu. Bu değere göre Türkiye, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından belirlenen sınırlara göre ‘Çok Yüksek Gelişmişlik’ seviyesindeki ülkeler grubunda yer aldı. Bu endeksin alt bileşenleri olan yaşam beklentisi endeksi 2022 yılında 2018'e göre yüzde 2,2 azalarak 0,882 olurken, eğitim endeksi ve gelir endeksi sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 2,6 artışla 0,807 ve 0,875 oldu.

BEŞERİ KALKINMA ENDEKSİNİN EN YÜKSEK OLDUĞU İL ANKARA OLDU

2022 yılında il düzeyinde en yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip il, 0,891 ile Ankara oldu. Bu ili, 0,886 ile İstanbul ve Kocaeli, 0,870 ile İzmir ve 0,867 ile Muğla izledi. Beşeri kalkınma endeksi en düşük olan il 0,748 ile Ağrı olurken, bu ili Şanlıurfa, Van, Muş ve Bitlis izledi.

BEŞERİ KALKINMA ENDEKSİNİN SON 5 YILDA EN ÇOK ARTTIĞI İL YÜZDE 4,1 İLE KİLİS OLDU

Beşeri kalkınma endeksinin 2018-2022 yılları arasında en çok artış gösterdiği ilk beş il sırasıyla yüzde 4,1 ile Kilis, yüzde 4,0 ile Şırnak, yüzde 3,9 ile Çankırı ve Hakkâri ve yüzde 3,8 ile Ağrı oldu. Aynı dönemde, beşeri kalkınma endeksinin düşüş gösterdiği iller sırasıyla yüzde 0,2 ile Trabzon, yüzde 0,1 ile Ordu, yüzde 0,03 ile Rize ve yüzde 0,02 ile Karabük oldu.

MERSİN YÜKSEK BEŞERİ KALKINMA SEVİYESİNE SAHİP İLLER ARASINDA

Mersin’de ise beşeri kalkınma endeksi 2022 yılında 0,842 olurken kent bu oran ile 23’üncü sırada yer aldı. Yüksek beşeri kalkınma seviyesine sahip iller arasında yer alan Mersin’in başarı endeksinin 2018’de 0,833, 2019’da 0,835, 2020’de 0,836 ve 2021’de 0,842 olmuştu.

YAŞAM ENDEKSİNDE 14’ÜNCÜ SIRADA

Mersin’de yaşam beklentisi endeksi ise bir önceki yıl ile aynı 0,887 oranında gerçekleşti. Bu oran 0,854 olan Türkiye ortalamasının altında kalırken, Mersin bu oran ile Türkiye genelinde yaşam endeksi en yüksek iller arasında 14’üncü sırada yer aldı.

EĞİTİM ENDEKSİ DÜŞTÜ

Mersin’in eğitim endeksi ise düşüş gösteren tek grup oldu. Eğitim endeksi 2021’de 0,795 oranında olurken, 2022’de geriye giderek 0,782 oranında gerçekleşirken Mersin bu oran ile Türkiye genelinde 44’üncü sırada yer aldı.

MERSİN’DE GELİR ENDEKSİ ARTTI

Dikkat çekici endeks ise gelir endeksi oldu. Mersin’de gelir endeksi 2021 yılında 0,846 oranında olurken 2022’de yüzde 1,7’lik artış ile 0,861 oranında oldu. Mersin bu oran ile Türkiye genelinde 17’inci sırada yer aldı.

TÜRKİYE, DÜNYADA NEREDE?

Öte yandan Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) bugün açıkladığı 2023-2024 İnsani Gelişme Raporu’nda (İGR) yer alan İnsani Gelişme Endeksi'nde (İGE) Türkiye, 193 ülke arasında 45'inci sırada yer alıyor. Türkiye, 2022 verilerine göre üst üste dördüncü kez “çok yüksek insani gelişme” kategorisinde (dört kategoriden en yükseği) yer aldı. Sıralama en yüksek refah düzeyindeki ülkeler için iyi haberler sunarken, insani gelişme sonuçlarında endişe verici bir farklılık olduğunu da gösteriyor. Daha yoksul ülkeler pandemi nedeniyle kaybettikleri zemini geri kazanamıyor.