Ülkü Tamer’in Cemal Süreya üzerine bir şiiri vardır; “Cemal Atlas okyanusunda Fırat’ın salı / Zap suyunda Alp çiçeğidir” der. Yerelden ve evrenselden bahsedeceksek bundan daha iyi söz bulamayız.
İşte sizlere, böylesine dünyaya ait ismiyle evrensel müziğimizin ulu çınarlarından birisinden bahsedeceğim; Besteci ve Orkestra Şefi Selman Ada’dan. Uzun zaman MDOB Orkestrası müzik direktörlüğünün ardından bir zaman MDOB Müdür ve Sanat Yönetmenliği yapan Ada, Akdeniz Opera ve Bale Kulübü’nün kurulmasına da öncülük etti. İlerleyen yıllarda Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü’nü yürüttü. Eserlerini bu sayfaya yazmaya kalktım sığmadı vaz geçtim. Mersinli sanatseverler O’nu daha çok, Aşkı Memnu, Ali Baba, operalarıyla tanıyarak sevdi. Ayrıca, piyano, oda müziği, konçerto, şan piyano, koro, senfonik, oratoryo, kantat, şan orkestra, opera, müzikal, bale, başlıkları altında sayısız eseri kazandırdı. Henüz seslendirilmemiş eserlerinin arasında bir de Mersin Süiti bulunmakta.
Operalarından sonra Mersin’de seslendirilmiş muhteşem eserlerinin başında bana göre ”Ballade” gelir. Bu eserinin Dünya prömiyeri, 2004’te Orkestra Şefi Rengim Gökmen yönetiminde Tel Aviv’de gerçekleşmişti. Eseri, Mezzo Soprano Aylin Ateş seslendirmişti.
Beş yıl sonra ise eserin Mersin prömiyeri, Ocak 2009 tarihinde Mersin Devlet Opera ve Balesi sahnesinde bestecinin kendi yönetiminde yine Aylin Ateş tarafından seslendirildi.
S. Ada’nın op. 37 “Ballade” eseri, intihar eşiğindeki bir insanın duygularının anlatıyor. Orkestranın oturuş düzeni de farklıdır. Besteci, bu eserinde insan beyninin iki yarım küresi ile orkestranın oturuş düzeni arasında bir ilişki kurarak orkestraya ayrı bir işlev yüklemiştir.
Modern açılımına romantik dönemle kavuşan ballad ve senfonik şiir, kökenini ozanların çalgılar eşliğinde şiirlerini okuduğu antik dönemden alır. Bir kez müzik eşliğinde şiir okumadan söz edildiğinde ise yerel kimlikler ortadan kalkarak dünya köşelerini kaybeder ve her yön aynılaşır. Buna dair bir izlek oluşturmak isteyen okur, yunanlıların rahip şairleri ve rapsodileri, Arapların hicaları, Türklerin bahşi veya kamları, yerli halkların şamanlarına bakmaları yeterlidir.
Biçim açısından değerlendirilen balladın batıya ait bir söylem olduğu yanılgısına verilen en güzel cevap, “Balllade” adlı eser olmuştur…
Kendisiyle 2009 yılında ilk tanıştığımda aklıma, Piyanist, Besteci, Orkestra Şefi Franz Liszt ve Weimar kentini gelmişti. İster istemez iki besteci arasında metinlerarasılık yaparak Ada’nın Mersin’e olacak etkilerini tahmin etmeye çalışmıştım. Ne de olsa Selman Ada da tıpkı Liszt gibi ilişkilendiği mekanların kaderini dönüştürecek kudretli bir isimdi.
Liszt, dehasıyla Weimar’ı Avrupa kültür başkenti yaptı. Kentliler, ona bu fırsatı vermekten çekinmedi.
Liszt ile Ada’yı müzikten öteye asıl yakınlaştıran yanları ise edebi yanlarıdır. Liszt, başta Fransız şairleri olmak üzere dönemin edebi şahsiyetleriyle yakın arkadaşlıklar kurmuş, örneğin Şair Alphonse de Lamartine’nin şiirlerini solo piyano için bestelemiştir. Daha onlarca örnek bulunabilir. Biliyoruz ki Ada’nın librettolarını Usta Şair Tarık Günersel yapmakta ve Şair Gülseli İnal’ın “yapayalnızsındır” şiiri üzerine, “Ballade” adlı yapıtını yazmıştır.
Selman Ada, halen Mersin’de yaşıyor. Mezitli’de sürdürdüğü sade hayatıyla kentimize değer katmaya devam ediyor. Adına kurulabilinecek akademiyle sanat adına pek çok başarıya kısa sürede ulaşabiliriz.
