Çölleşme tehdidinin yol açtığı sorunlar ve buna karşı yürütülen mücadeleye yönelik Birleşmiş Milletler (BM) kararıyla 1994'ten bu yana her yıl 17 Haziran, "Dünya Çölleşme ve Kuraklıkla Mücadele Günü" olarak kutlanıyor. BM Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi'nin (UNCCD) 26'ncı yıl dönümüne denk gelen bu yılki etkinlikler, "bozulmuş araziyi sağlıklı araziye dönüştürmek " temasına odaklanacak.

Nüfus artışı ve su kaynaklarının fazla tüketimi, küresel ısınma ve iklim değişikliği sonucu yaşanan kuraklık, Bitki örtüsünün tahrip edilmesi, Yanlış tarım ve sulama uygulamaları, topraktaki besin maddelerini azaltan, sürdürülebilir olmayan tarım, madencilik,  Aşırı otlatma, orman yangınları, orman alanlarının yok edilmesi ve benzeri insan faaliyetlerinden kaynaklanan nedenlerle meydana gelen arazi bozulumu çölleşmeye neden olan faktörlerin başında  gelmektedir.

Çölleşme; kurak, yarı-kurak iklim bölgelerinde arazinin yağış alma, su tutma kapasitesinin azalması ve doğal bitki örtüsünün tahrip olarak toprak erozyonunun yaşanmasıdır. Kısacası çölleşme, toprağın susuzlaşması ve çoraklaşmasıdır. Çölleşme sonucunda su kaynaklarının kuruması, bitki örtüsünün tahribi, erozyon ve biyoçeşitliliğin azalması gibi doğal ortamdaki bozulmanın yanında yaşam kalitesinin düşmesi, kıtlık ve göç gibi sosyoekonomik sorunlar da ortaya çıkmaktadır. Çölleşme ve kuraklık insan ve canlı yaşamı için yıkıcı sonuçlara neden olmaktadır.

Çölleşme ve kuraklık doğayı, insan ve canlı yaşamını, ekonomiyi, sosyal yaşamı, sürdürülebilir yaşamı etkileyen küresel bir konudur. Yapılan açıklamalara göre Her yıl 75 milyar ton verimli toprak arazi bozulumu nedeniyle kaybedilmektir. Benze şekilde Her yıl 12 milyon hektar ekilebilir arazi kuraklık ve çölleşme nedeniyle kaybediliyor, bu durum dünyada 169 ülkeyi, yaklaşık 1,5 milyar insanı ve dünya kara alanlarının yaklaşık yüzde 25’ini etkilemektedir. Çölleşme, önümüzdeki 10 yıl içinde dünyada yaklaşık 50 milyon insanı yerinden edilebilir. Günümüzde 250 milyon insanın çölleşmeden etkilenirken, 1 milyar kişinin de çölleşme riski altında oluğu belirtilmektedir. BM verilerine göre Dünyada iklim değişikliği ve küresel sıcaklıktaki yükselişler nedeniyle giderek etkisini artıran çölleşme, kuraklık ve arazi bozulumunun her yıl küresel ekonomiye 15 trilyon dolar zarar verdiği ifade edilmektedir. Küresel kuraklığın daha da derinleşeceği, 2025 yılına kadar dünyada yaklaşık 1,8 milyar insanın ciddi su kıtlığı yaşayacağı ve dünya nüfusunun üçte ikisinin su sıkıntısı çekeceği tahmin edilmektedir. Kuraklıklar yavaş gelişmesine rağmen diğer afet türlerinden daha fazla ölüme neden olurken, Küresel kuraklığın, 2045 yılına kadar yaklaşık 135 milyon insanı evlerinden edeceği öngörülmektedir. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) “çölleşmenin yayılması durdurulmazsa, 2030 yılına kadar Afrika'nın ekilebilir alanlarının üçte ikisi kaybedilebilir” uyarısında bulunmaktadır.

"Türkiye topraklarının % 13'ü yüksek, %52'si orta düzeyde çölleşme riski altında"Türkiye su stresi çeken ülkeler arasında sayılıyor. NASA'nın paylaştığı Türkiye'ye haritasında da, yer altı sularının normalin altına indiği alanların, ülkenin yaklaşık yüzde 80'lik bir alanını kapladığı görülüyor. Dünya Doğayı Koruma Vakı'nın (WWF) Water Risk Filter (2020) raporuna göre Türkiye'den 10 kent: İstanbul, Ankara, İzmir, Gaziantep, Diyarbakır, Bursa, Mersin, Konya, Adana ve Antalya dünyada su riski yüksek kentler listesinde yer aldı.  Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bu yıl yağışlar yüzde 40 azalmış durumda. Bu oran tüm bölgelerde görülen en yüksek azalma. Önceki yıllara göre bölge genelinde Mart ayında görülen yağıştaki azalma da yüzde 56 oranında. Uzmanlar, kuru tarım yapılan arazide tahıl ve bakliyat üretiminde yüzde 80 oranında zarar meydana geldiğini söylüyorlar.

WWF'nin yayımladığı bilgi notuna göre, kuraklaşma ve çölleşme ile Mücadelede "tarım ve toprak yönetimi" kritik role sahip. 100'den fazla ülke önümüzdeki on yıl içinde neredeyse Çin büyüklüğündeki bir alanın restorasyonunu yapmayı hedefliyor. Türkiye de de çölleşme ile mücadele önemli ve öncelikli konulardan biri olmalıdır. Sürdürülebilir bir yaşam için doğal ekosistemlerin ve Verimli toprakların kaybını önlemek acil ve önemli konulardan birdir. Çölleşme ve kuraklığın etkilerini azaltmak için çalışmalar yapılmalıdır. Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı benimsenmeli, Bilimsel ölçütlere göre arazi kullanım planlanarak topraklar korunmalıdır. Aşırı ve yanlış sulamanın önüne geçilerek damla sulama gibi yöntemlerin tercih edilmeli, Su kaynakları korunmalı ve geri kazanılmalı,  Gelecekte iklim değişikliğinin kuraklık üzerine yapabileceği etkiler incelenmeli ve gerekli önlemler planlanmalıdır.

19.06.2021

Zehra KORKMAZ

ÇEVRE MÜHENİSİ.