Mevlânâ’dan Yunus’a, Hacı Bektaş’tan Ahiliğe... Bu toprakların bilgeliği, yüz yıllardır kulağımıza "öteki" diye bir şeyin olmadığını fısıldıyor. Oysa bugün, sokaklarımızdan siyasetimize, hatta sosyal medyaya kadar her yanımız keskin kutuplara ayrılmış durumda. Bu gerilimli atmosferde, içimizi rahatlatıp huzur verecek, bizi kendimize getirecek bir şeylere ihtiyacımız var. Bu aradığımız uzaklarda değil; tam da üzerinde yaşadığımız, Anadolu’nun her karışına ilmek ilmek işlenmiş  kadim bir bilgelik olan Anadolu irfanı ve Ötekisizlik Erdemi.

Bu irfan, sadece kitaplarda kalan soyut bir kavramdan ibaret değildir. O, Mevlânâ’nın neyinde, Yunus’un ilahisinde, Hacı Bektaş’ın nefesinde ve bir Ahi ustasının çekiç sesinde hayat bulan bir “birlikte yaşama sanatı”dır. Bu sanatın merkezinde, bugün unutmaya yüz tuttuğumuz çok temel bir erdem yatar: İnsanı insan yapan farkları değil, ortak özü görebilmek.

Konya’nın yeşil kubbesinden yükselen o eşsiz ses hâlâ yankılanıyor: “Gel, ne olursan ol, yine gel!” Bu, sadece şiirsel bir dize değil, pazarlıksız kabulün ve koşulsuz sevginin manifestosudur. Mevlânâ, bizi biz yapan etiketlerin, geçmiş hataların, mezhep ya da kimlik farklarının önemsiz olduğunu söyler; asıl önemli olanın gönül gözüyle bakabilmek olduğunu vurgular. Bu bakış, yüzeysel konuşmalar yerine gerçek bir karşılaşmanın kapısını aralar.

Anadolu’nun engin bozkırlarından yükselen bir diğer ses de Yunus Emre’ye aittir: “Yaratılanı severiz, Yaradan’dan ötürü.” Bu sözdeki incelik, sevginin nedeninin yaratılanın kendisi değil, onda parlayan ilahi cevher olmasıdır. Bu bakış açısı sayesinde, karşımızdaki kişi bize ne kadar “öteki” görünse de, onda kendimizden bir parça buluruz. İnsan, “başka biri” değil, “bir başka ben” olur.

Bilgelik yalnızca yüksek metaforlarda değildir. Hacı Bektaş-ı Veli, bu sevgiyi pratik bir etik koda dönüştürür: “İncinsen de incitme.” Bu, pasif bir boyun eğiş değil, aktif bir erdemdir. Diyaloğun önündeki en büyük engel olan “incitme” eğilimine karşı güçlü bir nefs terbiyesidir. “Eline, beline, diline hâkim ol” ilkesiyle fiziksel, sözel ve özel alan ihlallerine set çeker ve böylece sokakta, mahallede, mecliste huzur taşları döşenir.

Anadolu irfanı sadece söylem değil, somut bir sosyo-ekonomik model de sunar: Ahilik. Bu sistemde esnaf, çıraklıktan ustalığa giderken sadece mesleği değil, ahlakı, dayanışmayı ve helal kazancı da öğrenir. Dükkân kapısı herkese açıktır; farklı inançlardan insanlar aynı çatı altında, aynı etik değerlerle çalışır. Ekonomi, “ötekileştirme” değil, “el ele verme” alanıdır.

Bu topraklar, üzerinde yaşayanların yan yana dizildiği bir mozaik değil; renklerin birbiri içine karıştığı, her damlanın diğerine hayat verdiği bir ebrudur. Ebruda “ben” ve “öteki” diye bir çizgi kalmaz; tek bir su yüzeyinde her renk kendine, her renk birbirine aittir.

Bugün, dışarıdan ithal kavramlarla sorunlarımıza çözüm aramak yerine, bu ebrûya yeniden dokunmanın tam zamanıdır. Mevlânâ’nın çağrısını, Yunus’un sevgisini, Hacı Bektaş’ın ahlakını ve Ahi Evran’ın dayanışmasını kuşanarak; komşumuzla, farklı görüşteki arkadaşımızla, başka dilden veya inançtan yurttaşımızla “öteki”ni yok saymak değil, “birlikte”yi inşa etmek zorundayız. Çocuklarımıza yaşanabilir, müreffeh bir vatan bırakmak için bu yolu seçmeliyiz.

Unutmayalım ki Anadolu’nun bilgeliği, en derin çatışmaları bile sabır ve sevginin suyunda eritmiştir. Yapmamız gereken, o suya yalnızca dokunmak değil, birlikte içmektir.