HEDİYE EROĞLU

Sayıştay'ın yerel yönetimlere ilişkin 2022 denetim raporu, belediyelerdeki usulsüz iş ve işlemleri ortaya koyuyor. Bu kapsamda Mersin Büyükşehir Belediyesi’ne yönelik geçen yıla ilişkin denetim raporunda çok sayıda dikkat çeken bulgu yer aldı.

Rapora göre; Mersin Büyükşehir Belediyesinin 2022 mali yılı bütçesi yıl başında 3 milyar 660 milyon TL iken önceki yıldan devreden 176 milyon ve yıl içinde eklenen 2 milyar 747 milyon TL ek ödenekle birlikte 2022 yılı ödenek toplamı 6 milyar 584 milyon 275 bin TL olarak gerçekleşti.

“TAMAMLANAN YATIRIMLAR HESABA AKTARILMADAN GİDERLEŞTİRİLMİŞ”

Sayıştay incelemelerindeki ilk bulgu; tamamlanan bazı yatırımların ilgili varlık hesabına kaydedilmek yerine giderleştirilmesi oldu. Yapılan incelemede; idarenin 2022 yılı içinde tamamlanmış bazı yatırımları için yapılan harcamaların 258 yapılmakta olan yatırımlar hesabından ilgili varlık hesabına aktarılmak yerine 630 giderler hesabına kaydedilerek doğrudan giderleştirildiği görüldü.

Bu yatırımlardan doğrudan giderleştirilen tutarın 708 milyon 777 bin 962,63 TL olduğu, bu yatırımlar içinde yollar başta olmak üzere üst geçitler, otoparklar gibi yer altı ve yerüstü düzenlerinin ağırlıklı olduğu anlaşıldı.

KREDİ FAİZ ÖDEMELERİ EKSİK GÖSTERİLMİŞ

Raporda ayrıca idarenin 2022 yılındaki banka kredi faiz ödemelerinin bir kısmının bu yıla ilişkin faaliyet hesabında göstermediği tespit edildi.

Bu uygulamanın sapmaya neden olduğuna dikkat çeken Sayıştay, 2022 yılı içerisinde faiz giderlerinin 89 milyon 591 bin 489,94 TL iken faiz giderleri alt kodunda yer alan tutar 27 milyon 209 bin TL olduğunu açıkladı.

Raporda, “Geçmiş yıl kredi faizlerinin dönemsellik ilkesine aykırı kaydedilmesi sonucunda 2022 yılı mali tablolarında giderler hesabının 62 milyon 382 bin 084,28 TL eksik, gider tahakkukları hesabının 39 milyon 90 bin TL, gider tahakkukları hesabının 22 milyon 773 bin 154,21 TL fazla görünmesine sebebiyet verilmiştir” denildi.

BAZI DURAN VARLIKLARIN AMORTİSMAN İŞLEMLERİNDE HATALAR BULUNDU

Sayıştay incelemelerinde, idarenin muhasebe sisteminde kayıtlı olan ve amortismana tabi bazı duran varlıklar için amortisman ayrılmadığı, bazı duran varlıklar için ayrılan amortisman tutarlarının ise varlığın kayıtlı değerlerini aştığı da tespit edildi.

Ayrılacak amortisman tutarının varlığın kayıtlı değerini aşması gerekirken, bir milyon 369 bin TL aştığı, kayıtlı değerleri toplamı 3 milyon 967 bin TL olan duran varlık için ise amortisman ayrılmadığı görüldü.

Tabloda kayıtlı değeri negatif olan duran varlık da dikkat çekti. Raporda, “Dolayısıyla muhasebe sisteminde yer alan duran varlıkların kayıtlı değerlerinin doğruluğu gözden geçirilmeli, sonra amortisman değerlerinin doğruluğu araştırılmalıdır” denildi.

BÜYÜKŞEHİR ALACAKLARININ PEŞİNE DÜŞMEMİŞ

İncelemelerde; idarenin yapılandırılmış alacaklarının gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabınıda takip etmediği de görüldü.

İdarenin çeşitli kanunlar ile yapılandırılmış 28 milyon 666 bin 679,32 TL alacağı bulunduğu, ancak bu alacakların alacaklar hesaplarında takip edilmediği bildirilerek, “Yapılandırılmış alacakların ilgili hesaplarda takip edilmemesi sonucu 2022 yılı mali tablolarında 122/222 Gelirlerden Tecilli ve Tehirli Alacaklar Hesaplarının eksik göründüğü değerlendirilmektedir” denildi.

KÜLTÜR AŞ’NİN SERMAYE ARTIŞINDA HESAP KARIŞMIŞ!

Sayıştay incelemelerinde; idarenin mal ve hizmet üreten kuruluşlardaki ortaklık payına ilişkin bilgileri ile muhasebe kayıtlarının uyuşmadığı tespit edildi.

İncelemede; İdarenin ortaklık döküm bilgilerine göre ortak olunan şirketlerdeki ortaklık payı tutarının toplamda 127 milyon 613 bin538,37 TL göründüğü, ortaklık paylarının izlendiği hesabın tutarının ise 132 milyon TL olduğu görüldü. “Dolayısıyla İdare ortaklık payı dökümü ile muhasebe kayıtları arasında 4 milyon 450 bin TL fark oluşmuştur” denildi.

Tespite göre; Mersin Büyükşehir Belediyesi Kültür Sanat Bilim Ulaştırma Tic. ve San. A.Ş.’ye Meclis kararı ile 8 milyon 800 bin TL sermaye artışı yaparken, 4 milyon 450 bin TL’sinin ödendiğini, ancak Meclis kararına istinaden ödenen sermaye payının şirket tarafından ticaret sicil müdürlüğüne tescili yapılmadığından şirket kayıtlarında eksik görüldüğünü ve şirket ile belediyenin davalık olduğunu, uyuşmayan tutara ilişkin ise düzeltme kaydı yapıldığını ve dava sonucuna göre yeniden işlem tesis edilebileceği ortaya çıktı.

İncelemelerde; Büyükşehir idaresinin kiraya verdiği ve bedelini yıllık peşin olarak tahsil ettiği taşınmaz kira gelirlerinin gelecek aylara/yıllara ait gelirler hesabında izlenmediği de tespit edildi.

TAŞINMAZLARIN ENVANTER VE KAYIT İŞLEMLERİNİN SAĞLIKLI YAPILMAMIŞ

Yine incelemelerde idarenin bazı taşınmazları (tapuda kayıtlı olmayan ve orta mallar) için düzenlenmesi gereken form ve icmal cetvellerinin düzenlenmediği görüldü.

Yapılan incelemede; İdare tarafından tapuda kayıtlı olmayan taşınmazlar ile orta mallar için düzenlenmesi gereken form ve icmal cetvellerinin düzenlenmediği tespit edildi.

Tüm taşınmazlar için form ve icmal cetvelleri düzenlenmediğinden envanter kayıtlarının tam olarak gerçeği yansıtmadığına vurgu yapıldı.

KİRAYA VERİLEN BÜFE, OTOPARK, ÇAY BAHÇELERİNİN TAKİBİ YAPILMAMIŞ

Sayıştay raporunun diğer bulgular bölümde ise mali rapor ve tablolara verilen görüş ile ilgili olmayan bulgulara dikkat çekildi.

İlk bulgu; işletme hakkı devredilen taşınmazların hizmet imtiyaz varlıkları hesabında izlenmemesi oldu.

Bulgu ile ilgili açıklamada, “Yapılan incelemede; belediyenin 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesi kapsamında büfe, otopark, çay bahçesi, kafeterya gibi toplam 46 adet taşınmazın işletme hakkını iki şirketine devrettiği görülmektedir. Ancak işletme hakkı verilen yerler hizmet imtiyaz varlıkları hesabında takip edilmemektedir. Ancak taşınmazların kayıtlı değerlerine dolayısıyla hata tutarına ilişkin bir tespit yapılamamıştır” denildi.

BAZI GELİRLERİN TAHSİLAT/TAHAKKUK ORANLARI DÜŞÜK KALDI

İncelemelerde; Büyükşehir idaresinin bazı gelirlerinin tahsilat/tahakkuk oranlarının düşük olduğu da tespit edildi.

Ayrıca idarenin kredi kartları ile yaptığı bazı tahsilatların banka hesabına aktarılma süresinin 20 günü aştığı tespit edildi. Bulguyla ilgili, “İdarenin kredi kartı ile yaptığı tahsilatların banka hesaplarına hangi sürede aktarılacağına ilişkin protokol bulunmamakta olup, bu durum belirsizliğe ve tahsilatların mevzuatta belirlenen süreden daha uzun sürelerde ilgili hesaplara aktarılmasına sebep olmaktadır” denildi.

GECİKEN İŞLERE FAZLADAN PARA ÖDENMEKZORUNDA KALINMIŞ

Yine incelemelere göre; idare tarafından bazı yapım işlerinin projelendirilmesinin sağlıklı yapılmadığı, buna bağlı olarak işin gerçekleştirilmesinde aksamalar yaşandığının görüldüğü tespit edildi.

Bulguya ilişkin açıklamada, Tarsus ve Erdemli Muhtelif Mezarlıkları Bakım, Onarım ve Çevre Düzenlemesi Yapım işlerine dikkat çekilerek, “İdare tarafından projelendirmenin sağlıklı yapılmaması, pozlar belirlenirken iklim ve arazi şartlarının dikkate alınmaması ve İdare birimleri arasındaki yazışmaların gecikmesi gibi hususlar işin süresinin uzamasına, hizmetin geciktirilmesine neden olmuştur. Bu durum, yükleniciye 2022 yılı içinde ek fiyat farkı ödenmesine, dolayısıyla İdare açısından ise ek mali külfete sebep olmuştur.

Anılan işlerin sürelerine yakın süre uzatımlarının verilmesi, ihaleden önce hazırlık çalışmalarının gereği gibi yapılmadığını göstermektedir” denildi.

BORÇLAR SIRASINA GÖRE ÖDENMEMİŞ

Sayıştay incelemelerinde ki bir diğer bulgu da; Mersin Büyükşehir idaresinin bütçe emanetleri hesabında yer alan borçlarının muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ödenmediği, diğer taraftan 5 yılını dolduran bütçe emanetlerinin bütçeye gelir kaydedilmediği oldu.

Ayrıca; Mersin Büyükşehir Belediyesi bünyesinde hizmet gören ve diğer kurum ve kuruluşlara asfalt satış faaliyeti yürüten belediye işletmesinin (şantiyesinin) Kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmediği tespit edildi.

ASFALT ŞANTİYESİ 1 MİLYONLUK VERGİYİ ÖDEMEMİŞ

Açıklamada, “Kamu İdaresi'nin göndermiş olduğu cevapta, asfalt malzemesinin Büyükşehir Belediyesi Yol Yapım Bakım ve Onarım Dairesi Başkanlığı tarafından bir ilçe belediyesine kazı ruhsatı verilen yerlerin yamasında kullanılmak üzere verildiği, söz konusu asfalt satışının devamlılık arz etmediği ve ticari faaliyet niteliği taşımadığı ifade edilmiş olsa da; yapılan  incelemede, İdare’nin asfalt şantiyesinden bazı ilçe belediyelerine çeşitli tarihlerde bir milyon 763 bin236,20 TL'lik asfalt satışı gerçekleştirildiği, bu faaliyetin devamlılık arz ettiği, buna rağmen söz konusu işletmenin (şantiyenin) Kurumlar Vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmediği görülmüştür.

Sonuç olarak, Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen asfalt satışı faaliyetinin bir organizasyona bağlı olarak piyasa ekonomisi içerisinde ve devamlılık arz edecek şekilde yapılması halinde, söz konusu belediye bünyesinde oluşacak iktisadi işletme nezdinde kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmesi, dolayısıyla yapılan asfalt satışlarına ilişkin olarak oluşacak kazancın beyan edilmesi ve vergisinin ödenmesi gerekmektedir” denildi.

40 MİLYONLUK TAHSİLAT YAPILMAMIŞ

Sayıştay, Mersin Büyükşehir Belediyesinin iştiraki MESKİ bazı ilçe belediyelerinden olan ÇTV ve otopark bedeli alacaklarının tahsilatını da düzgün yapmadığını belirledi.

Açıklamada, “Yapılan incelemede; gerek geçmiş dönem gerek yılı içinde Mersin Büyükşehir Belediyesinin ilçe belediyeleri ile MESKİ’den 38 milyon 750 bin204,65 TL ÇTV, bir milyon 119 bin 800,36 TL otopark bedeli olmak üzere tahsil edilemeyen toplam alacak tutarının 39 milyon 870 bin TL’ye ulaştığı görülmüştür.

Alacakların zamanaşımına uğradığına ilişkin bir tespit zaten yapılmamıştır ancak geçmiş döneme ait alacakların da bulunduğu göz önüne alındığında tahsilatın mevzuatın öngördüğü şekilde düzenli ve zamanında yapılamadığı anlaşılmış olup, İdare alacaklarının korunması adına daha etkin takip ve tahsilatın yapılması önem arz etmektedir.

Yapılan açıklamalar uyarınca, MESKİ ve ilçe belediyelerinden olan ÇTV ve otopark bedeli alacaklarının tahsili için gerekli işlemlerin yapılması gerekmektedir” denildi.

USULSÜZ SÜRE UZATIMI VERİLMİŞ

Ayrıca incelemelerde yıllara sari nitelikteki yapım işinin ek sözleşmeler yapılma suretiyle yıllara sari olmaktan çıkarıldığı da tespit edildi.

Bu kapsamda Toroslar İlçesi, Arpaçsakarlar Mahallesi, 2988 ada, 1 parselde, Halkkent Çok Amaçlı Sosyal Tesis Yapılması İşi’nin yer teslimi 26 Şubat 2021’de yapılmasına ve işin süresinin 350 takvim günü olmasına rağmen iş bitim tarihinin 10 Şubat 2022 olduğu belirlendi.

Açıklamada, “Yüklenicinin işi uzatma dilekçe tarihleri, ikinci ek sözleşme tarihi ve işin bitim tarihlerinde yapılan değişiklikler bir bütün olarak dikkate alındığında, işin yıllara sari nitelikte olmaktan çıkarılması, vergi güvenliği açısından risk oluşturmakta ve süre uzatım şartları oluşmadan ek sözleşmenin iptali ile yeni bir süre uzatımı verilemeyeceği düşünülmektedir.

Sonuç olarak, İdare tarafından işin bitiş süresinin mevzuat hükümleri doğrultusunda değiştirilmesi ve Kanun’da öngörülen şartlar oluşmamışsa işin süresinde değişikliğe gidilmemesi gerekmektedir” denildi.

SİGORTA POLİÇE LİMİTLERİ YASAL ZEMİNİN ÜZERİNDE

Raporda son olarak, tüm riskler sigorta poliçesinde muafiyet oranların yasal limitin üzerinde olması da bir diğer önemli bulgu olarak yer aldı.

Raporda, “Örneğin Mersin Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde Bulunan Muhtelif Yollarda Asfalt Yapım İşi ile Mersin İli Toroslar İlçesi Arpaçsakarlar Mahallesi 2988 Ada 1 Parselde Halkkent Çok Amaçlı Sosyal Tesis Yapılması İşi gibi yapım işleri kapsamında yaptırılan tüm riskler sigortalarında bazı kalemler için muafiyet oranlarının yüzde 10 olarak belirlendiği görülmektedir.

Sigorta muafiyet oranlarının yükselmesi, sigortalının (yüklenicinin) hasardan sorumlu olduğu kısmı artıracak, bir anlamda sigorta kapsamını daraltacaktır. Bu durum, yüklenicinin İdareye karşı nihai sorumluluğunu ortadan kaldırmasa bile herhangi bir hasar durumunda İdareye karşı yükümlülüklerini yerine getirmesini zorlaştırabilecek ve İdare açısından risk doğurabilecektir.

Kamu idaresi özetle, Mersin İli, Toroslar İlçesi, Arpaçsakarlar Mahalllesi, 2988 ada, 1 Parselde, Halkkent Çok Amaçlı Sosyal Tesis Yapılması İşi” için yapılan All Risk sigortasında genel sigortacılık uygulamaları sebebiyle muafiyet oranının Yapım İşleri Genel Şartnamesinde belirtilen muafiyet oranından farklı yapıldığını, ancak işin sigorta poliçesine başvurulacak duruma maruz kalınmadan tamamlanmış olup kesin kabulü yapıldığını ve tüm riskler sigorta poliçesinde muafiyet oranlarının yasal limitin üzerinde olmaması için yapım işlerinde bu konuya gerekli hassasiyet ve özenin gösterileceğini ifade etmiştir.

Yapılan açıklamalar uyarınca, yapım işleri kapsamında yükleniciler tarafından yaptırılan tüm riskler sigorta poliçelerinde muafiyet tutarı veya oranlarının mevzuatta belirtilen % 2 oranını aşıp aşmadığı kontrol edilmeli ve muhtemel zarar ve risklerin önüne geçilmelidir” denildi.